Podatek od pracy za granicą

Metoda wyłączenia z progresją, a może proporcjonalnego odliczenia podatku zapłaconego za granicą? Wiele osób, które wyjechały na saksy nawet nie wie, że ich dochody to także sprawa polskiego fiskusa, który może upomnieć się o należny podatek. Niektórzy podatnicy nie muszą się przejmować skarbówką i PIT-ami, bo są zwolnieni z płacenia podatku dochodowego. Inni muszą rozliczyć się i w Polsce i za granicą.

W takiej sytuacji są m.in Polacy, którzy pracują w Wielkiej Brytanii oraz Irlandii Północnej. Na nic zdały się apele, prośby i protesty. Polskie władze - zarówno obecny rząd jak i poprzednicy - przespały sprawę i jakieś 200 tys. osób będzie musiało zapłacić podatek służbom skarbowym Jej Królewskiej Mości i polskiemu fiskusowi. Korzystniejsze dla nich przepisy mają wejść w życie dopiero od przyszłego roku. Na razie nic nie wiadomo na temat rozwiązań tymczasowych, obiecywanych przez Ministerstwo Finansów. W marcu minister Zyta Gilowska zapowiadała, że, aby obniżyć ciężary podatkowe, zezwoli Polakom pracującym na Wyspach na wliczanie w koszty uzyskania przychodów 30 funtów dziennie, co daje 10,8 tys. funtów rocznie. W ministerstwie powiedziano nam, że raczej nie ma szans by taki przepis wszedł w życie przed końcem kwietnia. Najpewniej zacznie obowiązywać dopiero od przyszłego roku.

Ograniczony a nieograniczony obowiązek podatkowy

Dlaczego trzeba zapłacić podatek w Polsce, skoro pracuje się i płaci należne daniny za granicą? Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje w art. 3 zakres podmiotowy jej zastosowania. Otóż nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania, podlegają podatnicy mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W tym przypadku opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega całość dochodów, niezależnie od tego, czy dochody zostały osiągnięte w kraju, czy też poza jego granicami.

Ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu wobec polskiego fiskusa (tylko od dochodów osiąganych na terenie naszego kraju) podlegają podatnicy, którzy nie mają w Polsce miejsca zamieszkania. Takie osoby maja obowiązek opodatkować w Polsce jedynie dochody czerpane z pracy wykonywanej na jej terytorium na podstawie stosunku pracy lub stosunku służbowego, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia, oraz inne dochody tutaj uzyskane.

Nie wystarczy się po prostu wymeldować

Kluczowe znaczenie dla określenia zakresu obowiązku podatkowego podatnika jest ustalenie, czy ma on miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Przepisy prawa podatkowego nie określają pojęcia miejsca zamieszkania osoby fizycznej, dlatego należy się posiłkować zapisami Kodeksu cywilnego, który w art. 25 definiuje miejsce zamieszkania jako miejscowość, w której osoba fizyczna przebywa z zamiarem stałego pobytu. Chodzi tu o miejsce, w którym skupia się aktywność życiowa i zawodowa danej osoby. Dodatkowym i niezbędnym elementem uznania danej miejscowości za miejsce zamieszkania osoby fizycznej jest jej chęć, wola przebywania w danym miejscu.

I tu dochodzimy do ważnej kwestii. Wśród osób pracujących w Wielkiej Brytanii pokutuje pogląd, że wystarczy zlikwidować swój stały adres zamieszkania w Polsce, czyli wymeldować się, żeby mieć fiskusa z głowy. Niekoniecznie. Zgodnie z przepisami, o miejscu zamieszkania, o którym tu mowa, nie decyduje miejsce zameldowania danej osoby. Meldunek jest jedynie spełnieniem obowiązku administracyjnego wynikającego z ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych i wskazuje jedynie domniemane miejsce zamieszkania. Zainteresowana osoba może jednak dowodzić, że faktycznie mieszka gdzie indziej.

Przykład
Jeżeli czyjaś działalność zawodowa (np. w postaci własnej firmy czy stałego zatrudnienia) i osobista (np. powiązania rodzinne) skupia się na terytorium Wielkiej Brytanii, to ta osoba nie podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. W takim przypadku może ona podlegać ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce - tylko od ewentualnych dochodów na terytorium RP (np. z wynajmu lokalu). Jeśli jednak taka osoba, mająca miejsce zamieszkania w Wielkiej Brytanii, nie uzyskuje dochodów z pracy wykonywanej na terytorium RP w ramach stosunku pracy lub stosunku służbowego, albo innych dochodów uzyskanych na terytorium RP, to w ogóle nie podlega obowiązkowi podatkowemu w Polsce i nie jest zobowiązana do dokonania rozliczeń z polskim urzędem skarbowym.

Wszystko tak naprawdę zależy od interpretacji urzędu skarbowego. W Ministerstwie Finansów powiedziano nam, że nawet jeśli ktoś przez cały rok podatkowy pracował wyłącznie w Wielkiej Brytanii i tak podatek będzie musiał zapłacić.

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania

Wszystkie powyższe zasady stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska i których przepisy wiążą organy podatkowe umawiających się państw. Międzynarodowe prawne podwójne opodatkowanie można ogólnie określić jako nałożenie porównywalnych podatków w dwu państwach (lub większej liczbie państw) na tego samego podatnika z tego samego tytułu i za ten sam okres.

Z reguły umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania przewidują, że dochody z pracy są opodatkowane w państwie, w którym praca była wykonywana i wynagrodzenie było wypłacane. Umowy przewidują jednak także, że w niektórych przypadkach dochody z pracy - chociaż jest ona wykonywana w danym państwie - są jednak opodatkowane w państwie zamieszkania podatnika. Dotyczy to najczęściej sytuacji, gdy praca jest wykonywana w danym państwie przez okres krótszy niż 183 dni w roku, a wynagrodzenie jest wypłacane przez podmiot nie mający siedziby, ani stałej placówki w państwie, gdzie jest wykonywana praca. 

Problem podwójnego opodatkowania i konieczności wyboru odpowiedniej metody unikania podwójnego opodatkowania pojawia się dopiero wtedy, gdy dochody z pracy opodatkowane są, nie tylko w państwie zamieszkania, ale również w państwie, z którego dochody te pochodzą. Jeśli dochody z pracy nie są opodatkowane w państwie źródła, to nie stosuje się metoda unikania podwójnego opodatkowania. Dochody uzyskane w kraju i za granicą są wówczas opodatkowane razem - tylko w państwie zamieszkania podatnika na zasadach ogólnych. 

Warto wspomnieć, iż w przypadku niektórych przychodów osób zagranicznych osiąganych w Polsce i opodatkowanych tu w formach zryczałtowanych (np. z odsetek) dodatkowym warunkiem zastosowania postanowień właściwej umowy międzynarodowej o unikaniu podwójnego opodatkowania jest przedstawienie polskim władzom podatkowym tzw. certyfikatu rezydencji podatkowej (zob. art. 29 ust. 2, 30a ust. 2 oraz 30 b ust. 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.). Podobne warunki mogą obowiązywać także w innych państwach.

Metody unikania podwójnego opodatkowania

Do dochodów uzyskanych za granicą mają zastosowanie, stosownie do postanowień międzynarodowych umów o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu, alternatywnie dwie podstawowe metody obliczenia podatku:

1. Metoda wyłączenia z progresją
Korzystniejsza dla podatnika. Jeśli osiągał on dochody wyłącznie z pracy za granicą, wówczas nie płaci podatku w Polsce. Gdyby jednak zarabiał i w kraju i za granicą wówczas musi rozliczyć się z polskim fiskusem według stopy podatku obliczonej od całego dochodu, tj. łącznie z dochodem osiągniętym w drugim państwie.
Według tej metody rozliczają się osoby pracujące w:
Niemczech, Irlandii, Norwegii, Francji, Luksemburgu, Szwajcarii, Grecji, Hiszpanii, Portugalii, Austrii, Słowacji, Czechach, Estonii, Łotwie, Chorwacji, Słowenii, Rumunii, Bułgarii, Albanii, we Włoszech, na Węgrzech, Malcie, Cyprze i Ukrainie.

2. Metoda proporcjonalnego odliczenia podatku zapłaconego za granicą
Niekorzystna dla podatnika i na dodatek skomplikowana. Jak się ją stosuje? W Polsce podatek zapłacony za granicą podlega odliczeniu od podatku obliczonego od łącznych dochodów uzyskanych w roku podatkowym. W tym przypadku kwotę podatku obliczonego wg skali od łącznych dochodów uzyskanych za granicą i w Polsce należy pomnożyć przez kwotę dochodu uzyskanego za granicą a następnie podzielić przez kwotę łącznego dochodu uzyskanego za granicą i w Polsce. Odliczenie to nie może jednak przekroczyć tej części podatku obliczonego przed dokonaniem odliczenia, która proporcjonalnie przypada na dochód uzyskany za granicą.

Zastosowanie tej metody w Polsce reguluje art. 27 ust. 9 i 9a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tę metodę stosuje się także do przypadków, gdy z danym państwem nie została zawarta umowa o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu.

Przykład
Umowa w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu w zakresie podatków od dochodu i zysków majątkowych zawarta pomiędzy Polską a Wielką Brytanią i Irlandią Północną znajdzie zastosowanie, w przypadku gdy w trakcie roku podatkowego dana osoba, mieszkająca i pracująca dotąd w Wielkiej Brytanii, wróci do Polski lub też, mieszkając w Polsce wyjedzie do pracy W Wielkiej Brytanii. Wówczas powstanie obowiązek podatkowy na terenie RP.

Konstrukcja w powołanej powyżej umowie, pozwalająca na uniknięcie podwójnego opodatkowania, polega na potrąceniu od należnego w jednym z krajów umawiających się podatku o podatek zapłacony w drugim kraju. Innymi słowy, jeżeli dana osoba zapłaciła podatek w Wielkiej Brytanii, a następnie będzie zobowiązana do rozliczenia się ze swych dochodów w Polsce, polski urząd skarbowy potrąci od wymierzonemu przez siebie podatku podatek zapłacony w Wielkiej Brytanii. Potrącenie to nie może jednak przekroczyć tej części należnego podatku polskiego, która przypada proporcjonalnie na dochód, od którego pobrany został podatek w Wielkiej Brytanii.

Według tej metody rozliczają się osoby pracujące w:
USA, Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii, Danii, Szwecji, Rosji, Kazachstanie, Finlandii, Islandii, Macedonii, Australii.

Warto jeszcze wspomnieć, iż jeśli podatnik mający nieograniczony obowiązek podatkowy w Polsce, pracuje w kraju, z którym umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania nie została zawarta ma obowiązek comiesięcznego wpłacania zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 19% oraz złożenia deklaracji podatkowej (PIT-53). Wyjątek stanowi przypadek, gdy cały czas przebywa za granicą. Wówczas podatnik może bowiem całość zaliczek wpłacić po powrocie - do 20 dnia następnego miesiąca po miesiącu powrotu do kraju.

Jak rozliczyć przychody z zagranicy w zeznaniu rocznym?

Jeżeli podatnik uzyskał w ciągu roku podatkowego przychody ze źródeł przychodów położonych za granicą (np. ze stosunku pracy z zagranicy, z emerytur i rent zagranicznych), to do rozliczenia rocznego powinien wybrać formularz PIT-36.

Zatem jeżeli dana osoba uzyskała w 2005 r. choć raz dochód powyższego rodzaju, formularzem dla niej właściwym będzie PIT-36. Rozliczy się na nim zarówno z dochodów, od których płatnik nie pobrał zaliczki (np. z działalności gospodarczej), jak i z dochodów, od których płatnik pobrał zaliczkę (np. ze stosunku pracy czy z emerytury).

Podatnicy, którzy w 2005 r. uzyskali dochody z tytułu działalności wykonywanej za granicą lub ze źródeł przychodów położonych za granicą, które tam podlegały opodatkowaniu, przed wypełnieniem zeznania rocznego PIT-36 (część H), powinni zatem zapoznać się postanowieniami konkretnej umowy o zapobieżeniu podwójnemu opodatkowaniu, którą Polska zawarła z danym państwem, a w przypadku braku takiej umowy - z art. 27 ust. 9 i 9a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Metoda wyłączenia z progresją
W tym przypadku w Polsce zwalnia się z opodatkowania dochód osiągnięty w drugim państwie, jednak dla ustalenia podatku należnego od dochodu osiągniętego w Polsce, stosuje się stopę podatku obliczoną dla całego dochodu, tj. łącznie z dochodem osiągniętym w drugim państwie. W tym przypadku dochodów z zagranicy podatnicy nie wykazują w części D.1. i D.2., należy je bowiem wykazać w części H zeznania (w poz. 162 i 163).

Podatnicy rozliczający się z takich dochodów obliczają podatek mnożąc kwotę wykazaną w poz. 164 zeznania PIT-36 przez stopę procentową, którą oblicza się na poniższych zasadach. Dla podatników rozliczających swoje dochody:
- indywidualnie - od sumy dochodów wykazanych w poz. 161 i 162 należy obliczyć podatek według skali, a następnie ustalić stopę procentową, z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku. W tym celu należy kwotę podatku obliczonego według skali podzielić przez sumę kwot wykazanych w poz. 161 i 162, a następnie pomnożyć przez 100.
- wspólnie z dochodami małżonka lub w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci
- od połowy sumy kwot wykazanych w poz. 161, 162 i 163 należy obliczyć podatek według skali, a następnie ustalić stopę procentową, z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku. W tym celu należy kwotę podatku obliczonego według skali podzielić przez połowę sumy kwot z poz. 161, 162 i 163, a następnie pomnożyć przez 100.

Tak obliczony podatek, podatnicy rozliczający się:
- indywidualnie - wpisują w poz. 165 zeznania,
- wspólnie z dochodami małżonka - mnożą przez dwa, a następnie wpisują w poz. 165 zeznania,
- w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci - mnożą przez dwa, a następnie wpisują w poz. 165 zeznania.

Metoda proporcjonalnego odliczenia podatku zapłaconego za granicą
Jeśli zastosowanie ma ta metoda, to w Polsce podatek zapłacony za granicą podlega odliczeniu od podatku obliczonego od łącznych dochodów uzyskanych w roku podatkowym. W tym przypadku podatnicy wypełniają wiersze w części D.1. i D.2.

Tylko w kolumnie f w części D.1. i D.2. nie należy wykazywać podatku zapłaconego w obcym państwie. Kwotę tę podatnicy wykazują i odliczają w części H deklaracji PIT-36 w wierszu zatytułowanym "Podatek zapłacony za granicą - zgodnie z art. 27 ust. 9, 9a i 9b ustawy, przeliczony na złote" (w poz. 167 i 168). W tym przypadku kwotę podatku obliczonego wg skali od łącznych dochodów uzyskanych za granicą i w Polsce należy pomnożyć przez kwotę dochodu uzyskanego za granicą a następnie podzielić przez kwotę łącznego dochodu uzyskanego za granicą i w Polsce. Odliczenie to nie może jednak przekroczyć tej części podatku obliczonego przed dokonaniem odliczenia, która proporcjonalnie przypada na dochód uzyskany za granicą.