Terminy zapłaty zobowiązań wobec kontrahentów
Jeśli termin zapłaty został określony w umowie, to wpłatę należy dokonać, nawet jeśli kontrahent do tego dnia nie doręczy faktury VAT. W razie otrzymania faktury na zawyżoną kwotę, trzeba zapłacić bezsporną część. Wstrzymywanie się z płatnością do momentu otrzymania korekty faktury naraża na konieczność zapłacenia odsetek za opóźnienie czy poniesienie kosztów procesu, gdyby wierzyciel zdecydował się oddać sprawę do sądu.
Jeden z naszych Czytelników wydzierżawił nieruchomość od gminy. Termin zapłaty czynszu został określony w umowie dzierżawy do 10. każdego miesiąca. Jedną z faktur Czytelnik dostał dopiero pod koniec miesiąca i niezwłocznie ją zapłacił. Gmina naliczyła mu jednak odsetki za opóźnienie uznając, że wpłata wpłynęła po terminie wynikającym z umowy.
W takim przypadku wiążący jest termin zapłaty określony w umowie. Znany był termin zapłaty oraz wysokość czynszu, nie było więc przeszkód, by zapłacić w terminie wynikającym z umowy. Jeśli umowa określała wysokość czynszu jako "kwotę netto plus obowiązujący VAT", to zwłoki w zapłacie w terminie wynikającym z umowy nie można usprawiedliwiać oczekiwaniem na podanie aktualnej stawki VAT przez wydzierżawiającego. Dzierżawca mógł tę stawkę ustalić na podstawie obowiązujących przepisów. Jeśli dzierżawca zapłacił po terminie wskazanym w umowie, to można mu naliczyć odsetki za opóźnienie.
Wystawienie faktury ma charakter wykonawczy w stosunku do wcześniej zawartej umowy. O prawach i obowiązkach stron ma rozstrzygać umowa, a nie czynności podjęte w celu jej realizacji (wystawienie faktury). Tak orzekł Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 29 stycznia 1993 r., sygn. akt ACr 12/93.
Kolejna wątpliwość związana jest z sytuacją, gdy wynikający z umowy termin zapłaty przypada na sobotę lub niedzielę. W takich przypadkach Czytelnik płacił czynsz w poniedziałek, a gmina, od której nieruchomość wydzierżawił, naliczała mu odsetki za opóźnienie.
Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływa dnia następnego. Tak stanowi art. 115 Kodeksu cywilnego. Termin płatności należności od kontrahentów przypadający na sobotę nie ulega automatycznemu przesunięciu na poniedziałek. "Sobota nie jest dniem uznanym za ustawowo wolny od pracy w rozumieniu art. 115 K.c.". Uznał tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25 kwietnia 2003 r., sygn. akt III CZP 8/03. Jeśli więc Czytelnik zapłaci czynsz w poniedziałek, to wydzierżawiający może mu naliczyć odsetki za dwa dni opóźnienia. Pieniądze należy wpłacić na tyle wcześnie, aby do soboty trafiły do kontrahenta.
Inaczej traktowana jest sobota, gdy chodzi o płacenie podatków. Wówczas termin jest przesuwany na poniedziałek.
Wpłatę dokonaną po terminie można zaliczyć na odsetki.
Jeśli termin zapłaty przypada na niedzielę lub inny dzień ustawowo wolny od pracy, to termin upływa dnia następnego. Dni ustawowo wolne od pracy są określone w ustawie z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. nr 4, poz. 28 ze zm.). Przewiduje ona, że dniami wolnymi od pracy są wszystkie niedziele oraz 1 stycznia, 6 stycznia, drugi dzień Wielkiej Nocy, 1 maja, 3 maja, dzień Bożego Ciała, 15 sierpnia, 1 listopada, 11 listopada, 25 grudnia, 26 grudnia.
W umowie można kwestie te regulować w odmienny sposób, w praktyce jednak rzadko się to robi.
Nieporozumienia związane z naliczaniem odsetek za opóźnienie związane są niekiedy z problemami z ustaleniem momentu zapłaty przy płatności przelewem. Dłużnik dający polecenie przelewu spełnia świadczenie (wobec kontrahenta) dopiero wtedy, gdy suma dłużna dojdzie do wierzyciela (znajdzie się na jego rachunku), a nie kiedy zostanie zadysponowana przez dłużnika lub kiedy obciąży debet jego rachunku. Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 4 stycznia 1995 r., sygn. akt III CZP 164/94.
Jako podstawę prawną uznania, że przy płatności przelewem momentem zapłaty jest chwila uznania rachunku bankowego wierzyciela, Sąd Najwyższy wskazał art. 454 K.c. Dyspozycję przelewu należy więc złożyć na tyle wcześnie, aby pieniądze zostały zaksięgowane na rachunku kontrahenta zanim upłynie termin zapłaty. W umowie można określić moment zapłaty w inny sposób, np. jako dzień złożenia dyspozycji przelewu lub obciążenia rachunku dłużnika.
Dokonaną po terminie wpłatę wierzyciel może zaliczyć w pierwszej kolejności na związane z danym długiem odsetki za opóźnienie. Pozwala na to art. 451 § 1 K.c. Nie trzeba w tym celu uzyskiwać zgody dłużnika.
Jeśli dłużnik płaci zobowiązanie o charakterze okresowym (np. czynsz najmu) i wskazuje, za jaki miesiąc płaci, to taką wpłatę można zaliczyć w pierwszej kolejności na odsetki za opóźnienie w zapłacie czynszu za ten konkretny miesiąc. Jeżeli zapłacono po terminie czynsz za styczeń, to wpłatę można zaliczyć na odsetki za opóźnienie styczniowego czynszu. Nie można jej natomiast zaliczać na poczet czynszu za grudzień czy odsetek za opóźnienie w płatności czynszu za miesiące inne niż styczeń. Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 stycznia 2009 r., sygn. akt II CSK 409/08.
W umowie strony mogą określić inne zasady zaliczania wpłat.
Jeśli kontrahent wystawił fakturę na zawyżoną kwotę, powinno się zapłacić tę część faktury, która jest bezsporna. Odmowa zapłaty bezspornej części do czasu zrezygnowania przez kontrahenta z żądania zapłaty części spornej i wystawienia korekty faktury nie ma podstaw prawnych. Jeśli sprawa o zapłatę całej kwoty trafi do sądu, to nie będzie podstaw, aby sąd odmówił zasądzenia bezspornej kwoty. Narazi to dłużnika na poniesienie kosztów procesu.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)
autor: Andrzej Janowski
Gazeta Podatkowa nr 16 (744) z dnia 2011-02-24