Blokada zawodów nadchodzi

Sędziowie: sądy 24-godzinne, przenoszeni bez swojej zgody

Nowelizacja ustawy o ustroju sądów powszechnych zakłada uchylanie przez sąd dyscyplinarny w 24 godziny immunitetu sędziom podejrzanym o popełnienie poważnego przestępstwa. Zgodnie z nowelą, sędzia będzie mógł zostać przeniesiony bez swojej zgody do innego sądu nawet na pół roku. Pierwszy prezes Sądu Najwyższego Lech Gardocki wystąpił do prezydenta, aby tej ustawy nie podpisywał. Wskazał przy tym, że regulacje te nasuwają zasadnicze wątpliwości co do ich zgodności z art. 181 konstytucji, który stanowi, że sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności.

O wyrażeniu takiej zgody mówić można dopiero wtedy, gdy uchwała sądu dyscyplinarnego uzyska cechę prawomocności. Natomiast, jeżeli chodzi o przyspieszony 24-godzinny tryb rozpoznawania wniosku o zezwolenie na tymczasowe aresztowanie, to regulacja ta pozostaje w sprzeczności z prawem do obrony gwarantowanym przez art. 42 konstytucji, jak również z art. 6 ratyfikowanej przez Polskę Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Jeśli nowelizacja wejdzie w życie, prawdopodobnie zostanie zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego.

Znowelizowana niedawno ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. z 2007 r. nr 73, poz. 484) nakazuje KRS inspirowanie sądów do jednolitego orzekania, nie wskazując przy tym, na czym miałoby owo inspirowanie polegać. Zabrania też łączenia funkcji w KRS z prezesurą i wiceprezesurą sądów. Zdaniem przewodniczącego KRS Stanisława Dąbrowskiego, ma to na celu kontrolę składu Rady i wpływanie na obsadzanie stanowisk prezesów sądów.

Za bardzo niebezpieczne dla wymiaru sprawiedliwości wskazywane są także ostatnie propozycje zmian w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym zakładające m.in. skrócenie kadencji prezesów i odbywanie wszystkich posiedzeń w pełnym składzie.

Podstawa prawna

- Ustawa o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. z 2007 r. nr 73, poz. 484) - już obowiązuje.

- Ustawa o zmianie ustawy o ustroju sądów powszechnych - czeka na podpis prezydenta.

OPINIA

WŁODZIMIERZ WRÓBEL

profesor z Polskiej Akademii Nauk

Możliwość przenoszenia sędziów bez ich zgody może być wykorzystywana w sposób skandaliczny dla realizacji niewłaściwych celów politycznych czy też represjonowania niewygodnego sędziego. Takie przeniesienie wiąże się przecież dla sędziego z komplikacją życia rodzinnego i osobistego. Dlatego takie działania, nawet jeśli są ograniczone czasowo, budzą niedobre skojarzenia. To wszystko oczywiście zależy od tego, jak i w jakich okolicznościach korzysta się z tego instrumentu. W sytuacji, w której można tak łatwo w Polsce sędziów atakować, tak łatwo wywierać na nich naciski, instrument ten jawi się jako niebezpieczny.

Prokuratorzy: bardziej zdyscyplinowani i podporządkowani

Od 12 lipca zacznie obowiązywać nowelizacja ustawy o prokuraturze, która rozszerza uprawnienia prokuratora przełożonego wobec prokuratora prowadzącego sprawę. Prokurator przełożony będzie uprawniony do zmiany lub uchylenia decyzji prokuratora podległego. Z nowej definicji prokuratora przełożonego wynika, że przełożonym wszystkich prokuratorów jest prokurator generalny. W konsekwencji będzie on mógł wydawać polecenia dotyczące czynności prokuratorskich w prowadzonych postępowaniach (np. o wszczęciu postępowania karnego, przedstawieniu zarzutów, zaniechaniu ścigania). Jednocześnie w mocy pozostanie przepis, zgodnie z którymi prokurator obowiązany jest wykonywać zarządzenia, wytyczne i polecenia przełożonego prokuratora. Polecenie dotyczące treści czynności procesowej prokurator przełożony wydaje na piśmie, a na żądanie prokuratora - wraz z uzasadnieniem. W razie przeszkody w doręczeniu polecenia w formie pisemnej dopuszczalne jest przekazanie polecenia ustnie, z tym że przełożony jest obowiązany niezwłocznie potwierdzić je na piśmie. Jeżeli prokurator nie zgadza się z poleceniem, może żądać zmiany polecenia lub wyłączenia go od wykonania czynności albo od udziału w sprawie. O wyłączeniu rozstrzyga ostatecznie prokurator bezpośrednio przełożony nad prokuratorem, który wydał polecenie.

Sejm w marcu uchwalił też kolejną nowelizację ustawy o prokuraturze. Na jej podstawie zmieni się struktura prokuratury. Prokuratura Krajowa przejmie kompetencje działających w prokuraturach okręgowych i apelacyjnych wydziałów zajmujących się zwalczaniem przestępczości zorganizowanej.

Biuro do spraw zwalczania przestępczości zorganizowanej będzie podporządkowane jednemu z zastępców prokuratora generalnego, a w jego skład wejdzie 11 wydziałów zamiejscowych. Kolejna zmiana dotyczy prokuratorów wojskowych. Na stanowiska te będą mogli być powoływani prokuratorzy pracujący w prokuraturach powszechnych. Osoby niebędące oficerami zostaną oddelegowane do prokuratur wojskowych albo powołane na stanowisko prokuratora w prokuraturze wojskowej. Delegowanie na okres dłuższy niż sześć miesięcy w ciągu roku może nastąpić tylko za zgodą zainteresowanego prokuratora.

Podstawa prawna

- Nowelizacja ustawy o prokuraturze (Dz.U. z 2007 r. nr 64, poz. 431; Dz.U. nr 64, poz 432).

OPINIA

MARIUSZ PAPLACZYK

wiceprezes Zarządu Głównego Zrzeszenia Prawników Polskich

Zrzeszenie Prawników Polskich podjęło wczoraj uchwałę, w której sprzeciwia się represjom, które mogą spotkać, zgodnie z ostrzeżeniami resortu sprawiedliwości, autorów apelu IX Konferencji Stowarzyszenia Prokuratorów RP w sprawie etycznych postaw prokuratorów. Podjęta przez Stowarzyszenie uchwała jest zgodna z obowiązującym prawem i przyjęte przez stowarzyszenie zasady etyczne powinny stanowić wzór postępowania dla każdego prokuratora, który musi być niezależny i dobrze wykonywać swoje obowiązki wobec państwa. Fundamentem demokracji w Polsce jest wolność słowa oraz wolność zrzeszania się. Dlatego też Zrzeszenie Prawników Polskich protestuje przeciwko ewentualnym sankcjom, które mają spotkać sygnatariuszy tego apelu. W odrębnej uchwale wyrazimy swoją opinię na temat wchodzących w najbliższym czasie zmian w ustawie o prokuraturze.

Adwokaci i radcy prawni: będą ostateczne stawki

Ustawa o postępowaniach dyscyplinarnych wobec osób wykonujących zawody prawnicze odbiera sądownictwo dyscyplinarne korporacjom i powierza je sądom powszechnym. Prawnicy zupełnie nie rozumieją, jak można pozbawić samorządy kompetencji, które stanowią podstawę ich funkcjonowania, czyli sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodów zaufania publicznego.

Obowiązuje już ustawa, zgodnie z którą każda uchwała organu samorządu adwokackiego, radcowskiego i notarialnego musi zostać przesłana do ministra sprawiedliwości. Trwa proces umniejszania uprawnień niezależnych od państwa organizacji samorządowych, w tym adwokatury. Projektowane przez resort maksymalne stawki przyczynić się mogą do kryzysu finansowego małych kancelarii. Natomiast uchwalenie ustawy o licencjonowanych doradcach prawnych umożliwi magistrom prawa świadczenie pomocy prawnej w podobnym zakresie, jak czynią to adwokaci lub radcowie prawni.

Podstawa prawna

- Projekt ustawy o postępowaniu dyscyplinarnym wobec osób wykonujących niektóre zawody prawnicze - w Sejmie.

- Ustawa o zmianie ustawy Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2007 r. nr 80, poz. 540) oraz nowelizacja wraz z projektami rozporządzeń oraz rozporządzenie w sprawie wysokości opłat za czynności adwokackie przed organami wymiaru sprawiedliwości oraz wysokości opłat za niektóre czynności adwokackie niedokonywane przed organami wymiaru sprawiedliwości - uzgodnienia międzyresortowe.

- Projekt ustawy o zasadach świadczenia usług prawniczych i licencjach prawniczych - przyjęty przez Komitet RM.

OPINIA

STANISŁAW RYMAR

prezes Naczelnej Rady Adwokackiej

Projekt ministra sprawiedliwości dotyczący wynagrodzeń adwokackich ograniczający możliwość wolnego ustalania wynagrodzeń przez dwie grupy zawodowe, tj. adwokatów i radców prawnych, narusza konstytucyjną zasadę równych praw, zasadę pełnej wolności gospodarczej i stanowi przejaw dyskryminacji tych zawodów. Taka regulacja jest ponadto sprzeczna z przepisami dotyczącymi wolności świadczenia usług oraz regułami wolnej konkurencji zagwarantowanymi przez przepisy Unii Europejskiej.

Notariusze: zostaną odwołani za uporczywe naruszanie prawa

Zgodnie z nowelizacją prawa o notariacie minister sprawiedliwości odwoła notariusza, który będzie uporczywie lub rażąco naruszał prawo. Notariusz, który nie ubezpieczy się od odpowiedzialności cywilnej albo po prostu nie zapłaci na czas składki ubezpieczeniowej, zostanie przez ministra zawieszony.

Od ponad roku trwają pertraktacje notariatu z resortem sprawiedliwości w sprawie taksy notarialnej. Projekt ministerialny zakładał obniżenie jej wysokości o połowę. Notariusze nie chcą się zgodzić na takie rozwiązanie, tłumacząc, że wielu z nich nie utrzyma się przy takiej wysokości opłat pobieranych od klientów.

Podstawa prawna

- Ustawa o zmianie ustawy - Prawo o notariacie oraz ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach - w Sejmie.

OPINIA

LECH BORZEMSKI

członek Krajowej Rady Notarialnej

W projekcie nowelizacji ustawy największe wątpliwości budzą nowe przesłanki odwołania notariusza. Minister sprawiedliwości miałby prawo odwołać notariusza, który np. dopuści się oczywistego i rażącego naruszenia zasady bezstronności albo oczywistego i rażącego lub uporczywego naruszenia przepisów prawa. Pojęcia te są niedookreślone, a przez to bardzo pojemne. Naszym zdaniem do takich ocen powołany jest sąd powszechny lub dyscyplinarny. Pozbawianie notariusza w trybie administracyjnym prawa do wykonywania zawodu stwarza poważne wątpliwości co do konstytucyjności takiej regulacji.

Katarzyna Rychter

Małgorzata Ostrzyżek