Od dziś płacisz podatek

Wczoraj w ostatnim dniu "podatkowej wolności" pod wieloma bankami ustawiły się kolejki, jak za najlepszych, kryzysowych czasów.

Lokaty założone od początku grudnia, które nie wygasną przed 1 marca, będą podlegały przepisom znowelizowanej ustawy podatkowej - od naliczonych od tego dnia odsetek z oszczędności trzeba będzie zapłacić 20-procentowy podatek.

Od 1 marca 2002 r. będzie się naliczać 20-proc. podatek od odsetek i dyskonta od wkładów oszczędnościowych i pieniędzy zgromadzonych na rachunkach bankowych, takich jak np. ROR, i to zarówno gdy są to lokaty w złotych, jak i w walucie obcej.

Obciążenie to obejmie odsetki (dyskonto) od lokat terminowych, a także na rachunkach bieżących (a vista). Co do zasady obejmie także odsetki od oszczędności gromadzonych w kasach mieszkaniowych (z wyłączeniem wpłat dokonywanych na podstawie umów o systematyczne oszczędzanie zawartych przed 1 grudnia 2001 r. - w ramach respektowania praw nabytych).

Nie będą natomiast opodatkowane odsetki należne do 1 marca 2002 r., bez względu na to, kiedy lokata została założona i jaki jest jej rodzaj. Innymi słowy, do końca lutego 2002 r. wszystkie lokaty korzystają jeszcze ze zwolnienia podatkowego.

Funduszami kapitałowymi, z których dochody będą obciążone daniną (art. 30 ust. 1b updf), są fundusze inwestycyjne oraz inne fundusze o charakterze kapitałowym (takie jak Pioneer, PKO, Korona, Atut), w tym działające na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej, z wyjątkiem funduszy emerytalnych, o których mowa w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. To ostatnie zastrzeżenie oznacza, że dochody uzyskane z inwestowania składki ubezpieczeniowej wnoszonej do funduszu emerytalnego za pośrednictwem pracodawcy pozostają wolne od podatku.

20-proc. daniną obciążono więc dochód otrzymany z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z umową ubezpieczenia zawartą na podstawie ustawy z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jedn. Dz. U. z 1996 r. nr 11, poz. 62), ale tylko gdy ubezpieczenie jest związane z funduszami kapitałowymi, takimi jak fundusze inwestycyjne działające na podstawie ustawy z 28 sierpnia 1997 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. nr 139, poz. 933 ze zm.), oraz innymi funduszami o charakterze kapitałowym, w tym działającymi na podstawie wskazanej ustawy z 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej. Ta ustawa przewiduje tylko jeden rodzaj ubezpieczeń związanych z funduszami inwestycyjnymi (kapitałowymi) i jest to jeden z pięciu rodzajów ubezpieczeń na życie (por. załącznik do ustawy "Podział ryzyka według działów, grup i rodzajów ubezpieczeń").

Tak więc opodatkowane będą dochody z inwestowania składki ubezpieczeniowej wpłacanej w ramach ubezpieczenia na życie we wszystkich funduszach inwestycyjnych: otwartych; zamkniętych; mieszanych; specjalistycznych otwartych; specjalistycznych zamkniętych (będących odmianą funduszu inwestycyjnego zamkniętego).

Opodatkowane będą także dochody uzyskane w związku z przystąpieniem do programu oszczędzania z funduszem inwestycyjnym, uzyskane z tytułu wpłat (wkładów) do funduszu dokonanych począwszy od 1 grudnia 2001 r. Oznaczać to może, że dochody z wpłat dokonanych w związku z umową ubezpieczenia na życie zawartą przed 1 grudnia 2001 r. (np. w 1997 r.), ale wniesionych po tej dacie, jeśli ubezpieczenie to jest powiązane z funduszem inwestycyjnym, będą obciążone daniną.

Są i pozostaną wolne od podatku - bezterminowo i bez żadnych dodatkowych warunków czy ograniczeń (art. 21 ust. 1 pkt 4 lit. b i art. 30 ust. 1b updf) - dochody z inwestowania składki wnoszonej do funduszy emerytalnych, o których mowa w ustawie z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. nr 139, poz. 934 ze zm.). Wedle tej ustawy fundusz emerytalny może być tworzony jako otwarty lub pracowniczy i wyłącznie przez towarzystwo, czyli spółkę akcyjną będącą jego organem. Chodzi o dochody z inwestowania składek wnoszonych przez pracowników (za pośrednictwem pracodawcy) do takich funduszy jak np. Złota Jesień czy Pocztylion.

Pierwsze przyszło, pierwsze wyszło

20-proc. podatek zryczałtowany pobierany będzie przy wypłacie lub postawieniu do dyspozycji podatnika pieniędzy lub wartości pieniężnych (odsetek, dyskonta, innych przychodów kapitałowych wymienionych w art. 30 ust. 1 pkt 1b i 1c updf). Obciążono tą powinnością płatnika, np. bank czy fundusz inwestycyjny (art. 41 ust. 4 updf). Płatnik będzie przekazywał właściwemu urzędowi skarbowemu zbiorczą deklarację o wysokości pobranego podatku.

Jeśli nie jest możliwa identyfikacja umarzanych jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, umarzanych lub wykupywanych certyfikatów inwestycyjnych w tych funduszach lub w inny sposób unicestwianych tytułów udziału w funduszach kapitałowych, to dla celów ustalania i pobierania 20-proc. daniny płatnik będzie stosował zasadę: "pierwsze przyszło, pierwsze wyszło" (metoda FIFO - art. 30 ust. 1c updf). W takich sytuacjach płatnik musi przyjąć, że są to kolejno jednostki, certyfikaty lub tytuły, począwszy od nabytych przez podatnika najwcześniej.

Dochody zaś z udziału w funduszach inwestycyjnych są osiągane w momencie umarzania jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, umarzania, odkupienia albo wycofywania certyfikatów inwestycyjnych w tych funduszach lub unicestwiania w inny sposób tytułów udziałów w funduszach inwestycyjnych, także w związku z likwidacją funduszu. Można je osiągnąć także przy zbyciu jednostek uczestnictwa innemu podmiotowi za pośrednictwem biura maklerskiego za zgodą Komisji Papierów Wartościowych i Giełd.

Podatek od odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku podatnika lub w innych formach oszczędzania, w tym odsetek od obligacji i bonów skarbowych, będzie się pobierało od przychodu brutto, czyli bez pomniejszania o koszty uzyskania, co w pewnych warunkach może oznaczać pozbawienie podatnika jakichkolwiek realnych zysków (por. tekst: "Logiczne inaczej", "Rz" z 30 listopada, C3). Natomiast gdy chodzi o udział w funduszach kapitałowych, przedmiotem opodatkowania jest dochód, a więc przychód pomniejszony o koszty uzyskania. Od kwoty wypłaconej w związku z np. odkupieniem jednostek uczestnictwa przez fundusz inwestycyjnych należy zatem odjąć kwotę wpłaconą w związku z nabyciem. 20-proc. podatek będzie pobierany od różnicy. Gdy chodzi o dochód z tytułu ubezpieczeń powiązanych z funduszami kapitałowymi, podatek - jak się wydaje - powinien objąć różnicę między kwotą wypłaconą przez towarzystwo ubezpieczeniowe a sumą składek wpłaconych przez podatnika, które zostały przez towarzystwo przekazane na fundusz kapitałowy.

Wyraźnie zastrzeżono, że tego rodzaju dochodów nie pomniejsza się o straty z udziału w tych funduszach ani o inne straty z kapitałów pieniężnych i praw majątkowych poniesione w roku podatkowym oraz w latach poprzednich.

W razie wypłacania odsetek lub innych przychodów od lokat pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym podatnika lub w innych formach oszczędzenia, przechowywania, inwestowania na podstawie umów zawartych od 1 grudnia 2001 r. do końca lutego 2002 r. (a więc do czasu obowiązywania zwolnienia podatkowego), podatek określa się w wysokości przypadającej na okres, w którym podatnikowi nie przysługuje zwolnienie. Taka sama zasada dotyczy opodatkowania odsetek i dyskonta od obligacji skarbu państwa oraz obligacji emitowanych przez jednostki samorządu kupionych od 1 grudnia 2001 r. Podatek naliczy się od odsetek i dyskonta należnych od 1 marca 2002 r. do dnia wykupu.

Przy poborze 20-proc. podatku art. 30 ust. 1a updf nakazuje uwzględniać umowy w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu. Zastrzega jednocześnie, że zastosowanie stawki wynikającej z tych umów albo niepobranie podatku zgodnie z tymi umowami jest możliwe wyłącznie po uzyskaniu przez podatnika wydanego przez właściwą administrację podatkową tzw. certyfikatu rezydencji, tj. zaświadczenia, że ma do celów podatkowych miejsce zamieszkania lub siedzibę za granicą.