Bieżąca ocena sytuacji na rynkach finansowych

Rząd przyjął projekt budżetu na 2002 r.

W projekcie założono, że dochody państwa wyniosą 156 mld zł, wydatki 196 mln zł, a deficyt budżetowy nie przekroczy 40 mld. Wśród propozycji zwiększających dochody zaproponowano m.in.: 5%-proc. podatek importowy (na rok), wzrost VAT na środki produkcji dla rolnictwa - z 0% do 8%, oraz na maszyny rolnicze i ciągniki - z 0% do 12%. Po stronie cięć budżetowych zaproponowano m.in. zamrożenie płac w sferze budżetowej. Projekt powinien był trafić do parlamentu w ostatnią 30 września br.

Ceny żywności w I poł. września

W I połowie września ceny żywności wzrosły o 0,6% względem II poł. sierpnia i 0,4% wobec I połowy sierpnia. Najbardziej zdrożały warzywa i wyroby tytoniowe, najmniej: jaja, sery i owoce. Na podstawie tych danych Ministerstwo Finansów prognozuje inflację na poziomie 4,5% r/r we wrześniu i 5% r/r na koniec roku.

RPP nie zmieniła stóp procentowych

Na posiedzeniu w dn. 25-26 września RPP nie zmieniła podstawowych parametrów polityki monetarnej i utrzymała neutralne nastawienie w polityce monetarnej. Swą decyzję Rada tłumaczyła wzrostem niepewności odnośnie polityki fiskalnej, w tym w szczególności odnośnie kształtu budżetu na 2002 r. Wg RPP "nie zmniejszył się w porównaniu do sytuacji z poprzedniego posiedzenia RPP poziom niepewności co do kształtu budżetu na 2002 r. Przeciwnie, pojawiły się dodatkowe obszary niepewności związane z wielkością deficytu i możliwych podwyżek podatków." Następne posiedzenie Rady Polityki Pieniężnej odbędzie się w dniu 3 października br. i będzie poświęcone zaopiniowaniu projektu budżetu na 2002 r.

Deficyt w obrotach bieżących w sierpniu niższy od oczekiwań

W czerwcu br. deficyt na rachunku obrotów bieżących wyniósł 392 mln USD i był niższy od prognozy rynkowej jak i naszych oczekiwań (ok. 520 mln USD). Wartość deficytu (liczonego jako 12-miesięczna suma krocząca) w relacji do PKB spadła do poziomu 4,5-4,6% z 4,9% przed miesiącem. Deficyt handlowy wyniósł w sierpniu nieznacznie powyżej 1,05 mld USD i był niższy niż w analogicznym miesiącu ub.r. (ponad 1,3 mld USD), jednakże wyższy niż w lipcu br. (0,82 mld USD). Jednocześnie skumulowany deficyt handlowy za pierwsze osiem miesięcy br. był o ponad 1,5 mld USD niższy niż w analogicznym okresie 2000 r. i wyniósł prawie 7,8 mld USD. Eksport w sierpniu wzrósł o 17,4% r/r i wyniósł znacznie ponad 2,6 mld USD, co jest najlepszym wynikiem miesięcznym od początku roku. Także tempo wzrostu eksportu w pierwszych ośmiu miesiącach pozostało dwucyfrowe i wyniosło 12,6%. I choć import w sierpniu wzrósł o prawie 10% r/r, to w tempo wzrostu importu w pierwszych ośmiu miesiącach pozostało na poziomie 3% r/r.

Nieznacznie lepszy wynik wzrostu PKB w USA

Amerykańska gospodarka rozwijała się w II kwartale w rocznym tempie 0,3 proc. - poinformował w piątek Departament Handlu USA. Poprzednie szacunki rządowe mówiły o 0,2 proc. W I kwartale br. produkt krajowy brutto rósł w USA w rocznym tempie 1,3 proc. Wciąż jednak jest wysoce prawdopodobne, że w II półroczu br. gospodarka amerykańska odnotuje ujemny wzrost PKB.

Komentarz i prognoza

Sytuacja na rynkach finansowych w najbliższych tygodniach będzie wciąż w głównej mierze zależna od perspektywy przyjęcia przez nowy rząd rozsądnego budżetu i perspektywy wprowadzenia w życie reformy finansów publicznych. Scenariusz, w którym powstaje szybko nowy rząd ze stabilnym poparciem w Sejmie realizującym program zdecydowanej naprawy finansów publicznych należy, w świetle ostatecznych wyników wyborczych (SLD nie uzyskało 50% mandatów w Sejmie), uznać za bardzo mało prawdopodobny. Pierwsze rozmowy polityczne L. Millera z partiami, które weszły do Sejmu wskazują, że stworzenie trwałej koalicji, która byłaby zdolna do poparcia programu naprawy finansów publicznych będzie bardzo trudne. Z jednaj strony zarówno Platforma Obywatelska zdecydowanie odrzuca możliwość wejścia w formalną koalicję z SLD-UP, jak i Unia Pracy odrzuca możliwość zawarcia takiej koalicji z Platformę Obywatelską. Jednocześnie L. Miller wydaje się unikać za wszelką cenę bycia premierem rządu mniejszościowego, co de facto skazuje SLD-UP na koalicję z Polskim Stronnictwem Ludowym. I choć PSL najprawdopodobniej złagodzi swą retorykę po wejściu w koalicję rządową, to jest bardzo mało prawdopodobne aby taka koalicja przedstawiła projekt budżetu polegający w głównej mierze na cięciu wydatków, a nie powiększaniu dochodów. Raczej bardziej prawdopodobny staje się scenariusz, w którym budżet na 2002 r. będzie kombinacją pewnych cięć wydatków (np. zamrożenie płac sfery budżetowej), jednakże koncentrował się będzie na stronie dochodowej i będzie przypominał projekt budżetu przedstawiony przez odchodzący rząd. Decyzje ze sfery finansów publicznych rzutować będą na perspektywę kolejnej obniżki stóp procentowych przez RPP. Na posiedzeniu wrześniowym RPP zgodnie z oczekiwaniami nie obniżyła stóp procentowych, a 3 października spotka się aby omówić projekt budżetu na 2002r. Teoretycznie RPP może obniżyć stopy procentowe już na tym posiedzeniu, działając pod wpływem wysoce prawdopodobnej obniżki stóp procentowych przez Fed (2 października) oraz korzystnych danych nt. cen żywności w II poł. września. Jednakże uważamy, że niepewność odnośnie finansów państwa, którą RPP uzasadniała brak obniżki stóp procentowych na ostatnim posiedzeniu nie zmniejszyła się po przyjęciu przez rząd projektu budżetu państwa na 2002 r. I choć projekt budżetu ostatecznie przyjęty w piątek, 28 września br., zawiera znaczące zmiany w stosunku do projektu, do którego odnosiła się RPP w ostatnim komunikacie, to jednak trudno uznać aby zmiany te szły w kierunku oczekiwanym przez RPP. Na przykład zamianę okresowej podwyżki stawki VAT na okresowe wprowadzenie 5% podatku importowego trudno uznać za zaczątek reformy finansów publicznych. Ponadto w związku z brakiem pewności odnośnie tego, które partie polityczne ostatecznie będą tworzyły koalicję rządową, niepewne jest w jakim kierunku nowy rząd zdecyduje się poprowadzić reformę finansów publicznych. Tym samym, naszym zdaniem, wyklucza to obniżkę stóp już na najbliższym posiedzeniu w dn. 3 października br. Uważamy jednak, że poprawa równowagi wewnętrznej gospodarki (spadek inflacji CPI- we wrześniu oczekujemy poniżej 5% oraz inflacji bazowej) jak i zewnętrznej (spadek deficytu w obrotach bieżących do 4,5%w sierpniu) oraz pogorszenie koniunktury światowej zdecydowanie sprzyja kolejnej obniżce stóp procentowych przez RPP.

Jednakże kluczowym dla oceny tego, kiedy i w jakiej skali RPP obniży stopy będzie ton komunikatu RPP dotyczącego oceny projektu budżetu na 2002 r., który zostanie opublikowany po posiedzeniu RPP w dn. 3 października br. oraz ostateczny kształt koalicji rządowej i jej program w zakresie naprawy finansów publicznych.

30 października opublikowano wyniki deficytu bieżącego za sierpień były one lepsze od oczekiwań rynkowych. Czynnikami, które okazały korzystniejsze od oczekiwań były saldo usług i saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących. Po pierwsze, znacznie niższy od oczekiwań okazał się deficyt w usługach, który w sierpniu spadł do zaledwie 14 mln USD, najniższego poziomu od trzech lat. Po drugie, wbrew oczekiwaniom, w sierpniu nadwyżka w obrotach niesklasyfikowanych była jeszcze wyższa niż w lipcu osiągając blisko 480 mln USD (drugi co do wysokości wynik po kryzysie rosyjskim). Obydwa te czynniki najprawdopodobniej są efektami polepszenia koniunktury w Rosji i na Ukrainie. Ponadto, zgodnie z oczekiwaniami, saldo transferów odnotowało wpłynięcie do Polski środków na sumę 115 mln USD z tytułu odszkodowań za pracę przymusową w czasie II wojny światowej. W świetle ostatnich danych nt. koniunktury gospodarczej Polski obecnie trudno dostrzec czynniki, które mogłyby w perspektywie najbliższych kilku miesięcy spowodować zdecydowane pogorszenie deficytu na rachunku obrotów bieżących. Po pierwsze, słabe wyniki koniunktury gospodarczej nie wskazują na wysokie prawdopodobieństwo zdecydowanego przyspieszenia popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego w trzecim kwartale, które spowodowałoby znaczny wzrost importu. Wydaje się, że dopiero w ostatnim kwartale może nastąpić pewne sezonowe przyspieszenie importu. Po drugie, oczekiwane wcześniej znaczne osłabienie eksportu w związku z (do niedawna) silnym złotym i spowolnieniem wzrostu gospodarczego w Unii Europejskiej może nie mieć tak bardzo negatywnego wpływu na polski eksport jak można tego było oczekiwać. Od lipca br. nastąpiło osłabienie złotego, a co najważniejsze, względem euro złoty osłabił się ponad 10% do poziomu 4,80 PLN/EUR, co niewątpliwie stanowi pewną ulgę dla eksporterów. Ponadto wiele wskazuje na to, że m.in. dzięki inwestycjom zagranicznym (dotychczas generującym import inwestycyjny i powiększającym deficyt handlowy) polska oferta eksportowa znacznie się poprawiła i w mniejszym stopniu zależy od wahań koniunktury na rynkach zagranicznych. Na koniec roku przewidujemy deficyt w obrotach bieżących w granicach 5% PKB.