Polska może utracić 3 mld zł pomocy z Unii

Niepokojące sygnały o zagrożonych projektach nadciągają z całej Polski i niemal każdego ministerstwa. I nie są to już pojedyncze przypadki. Eksperci mówią, że od pewnego czasu możemy mówić wręcz o pladze zagrożonej lub - co gorsza - zmarnowanej pomocy finansowej, jaką oferuje nam Unia Europejska. Ostatni raport, który powstał w Urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej, a do którego udało nam się dotrzeć, na temat zagrożeń w realizacji programów i projektów finansowanych z przedakcesyjnej pomocy UE dla Polski, ujawnia, że w najbardziej pesymistycznym wariancie Polska może stracić grubo ponad 800 mln EUR. Urzędnicy przyznają, że ponad 20 mln EUR (77 mln zł) przepadło już bezpowrotnie. Kolejne ponad 60 mln EUR (226 mln zł) określono mianem środków bardzo trudnych do uratowania.

Do kosza

Najwięcej niepokojów wzbudza wykorzystanie środków z programu ISPA, przeznaczanych na transport i środowisko. W raporcie stwierdzono, że istnieje poważne zagrożenie finansowania wszystkich projektów z 2000 i 2001 r. Gwoździem do trumny może być sprawa wykorzystania (albo raczej nie) środków pomocowych na projekty kolejowe. Tylko w tym wypadku mianem zagrożonych określono projekty warte 513 mln EUR (1,9 mld zł).

Powodem opóźnień programów ISPA był m.in długi czas ustalania zasad jego obsługi między Ministerstwem Finansów, Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Generalną Dyrekcją Dróg Publicznych, Urzędem Komietu Integracji Europejskiej i beneficjentami.

Wyciągnąć lekcję

Co zatem trzeba zrobić, by ograniczyć skalę zagrożeń? Zdaniem ekspertów, trzeba najpierw zidentyfikować przyczyny, a potem pracować nad ich eliminacją. Wśród największych niedopatrzeń raport wymienia problemy z wykupem gruntów, opóźnienia w przeprowadzeniu przetargów, brak środków na wykonanie inwestycji, brak umów bliźniaczych warunkujących uzyskanie pomocy. Personalnie winnych jest wielu - poczynając od ministerialnych urzędników po samorządy lokalne. Zawodzi zarówno wyjątkowo mizerna grupa osób odpowiedzialnych za przygotowanie i nadzorowanie projektów jak i ich umiejętności.

- Polska ma olbrzymie braki w kadrach, które są odpowiedzialne za przygotowanie projektów. Dotyczy to zarówno szczebla centralnego jak i samorządowego. W UE jedna osoba odpowiedzialna jest za projekt o wartości 5 mln EUR (prawie 19 mln zł), w Polsce zaś 50 mln EUR (prawie 190 mln zł). Takie proporcje w krótkim czasie mogą się zemścić Đ zauważa Marek Kozak, dyrektor generalny Polskiej Agencji Rozwoju Regionalnego.

Quo vadis

Poszczególne resorty wyciągają wnioski z raportu i zapowiadają większą czujność. Przed nami przecież cała procedura wykorzystania PHARE i ISPA 2002 oraz kolejnych edycji pomocy. Krystyna Gurbiel, podsekretarz stanu w Urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej, zapowiadała niedawno, że tego typu błędy nie będą się już powtarzać. Ministerstwo Gospodarki ma z większą dbałością sprawdzać wykonalność składanych projektów. Resort finansów wraz z UKIE myślą o podpisywaniu przez gminy zobowiązania do wypłacenia z własnej kasy środków, gdyby okazało się, że z ich winy unijna pomoc przepada.

- Wiadomości o tak dużej sumie niewykorzystanych środków są wyjątkowo złym prognostykiem na przyszłość. Gra toczy się przecież nie tylko o ciężkie miliony euro, jakie mogą napłynąć do Polski po przystąpieniu do Wspólnoty, ale także o to, czy w konsekwencji niewykorzystanej pomocy nasz kraj będzie więcej wpłacał do budżetu UE niż z niego otrzymywał - ostrzega jeden z unijnych ekspertów.