ZUS od nieodpłatnej umowy współmałżonków

Generalnie osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia podlega z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu w ZUS. Obowiązek tych ubezpieczeń nie powstanie natomiast dla zleceniobiorcy, gdy umowa zlecenia ma nieodpłatny charakter. Zasada ta nie dotyczy jednak współmałżonka przedsiębiorcy pomagającego mu w prowadzeniu działalności gospodarczej na podstawie nieodpłatnej umowy zlecenia.

ZUS od umowy zlecenia

Osoba wykonująca umowę zlecenia (zleceniobiorca) podlega z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Taki też charakter ma dla niej ubezpieczenie zdrowotne w ZUS. Tylko ubezpieczenie chorobowe dla zleceniobiorcy jest dobrowolne, czyli przystąpienie do niego możliwe jest na jego wniosek. Zleceniodawca zgłasza zleceniobiorcę do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego na druku ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 X X.


Druk ZUS ZUA dostępny jest w serwisie www.druki.gofin.pl, w dziale Składki ZUS.

Reklama


Z obowiązku ubezpieczeń w ZUS wyłączeni są zleceniobiorcy będący uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.

Nieodpłatna umowa zlecenia

Wykonawcy umowy zlecenia (zleceniobiorcy) najczęściej należy się wynagrodzenie. Nie ma jednak żadnych przeszkód, aby zleceniobiorca i zleceniodawca ustalili, że dana czynność prawna lub usługa będzie wykonana nieodpłatnie, czyli bez żadnego wynagrodzenia. W tym zakresie przepisy Kodeksu cywilnego pozostawiają decyzję stronom umowy zlecenia, co określa art. 735 § 1 K.c. (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.). Stanowi on bowiem, że jeżeli z umowy ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Przepis ten przewiduje więc zawieranie przez strony (tu: zleceniobiorcę i zleceniodawcę) nieodpłatnych umów zlecenia, jeśli tak postanowią (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 16 września 2015 r., sygn. akt VI ACa 1215/14). Kwestia nieodpłatnego charakteru umowy zlecenia musi jednak wyraźnie wynikać z treści umowy albo okoliczności towarzyszących jej zawarciu.

Organ rentowy stoi na stanowisku, że w przypadku gdy zleceniobiorca wykonuje nieodpłatnie umowę zlecenia, to taka umowa nie powoduje dla jej wykonawcy powstania obowiązku ubezpieczeń.

Zleceniodawca nie ma zatem podstaw do zgłoszenia takiej osoby do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego w ZUS. W rezultacie nie powinny być również za taką osobę opłacane składki (por. interpretacje indywidualne Oddziału ZUS w Lublinie z dnia 1 lipca 2015 r., znak: WPI/200000/43/736/2015, z dnia 22 stycznia 2016 r., znak: WPI/200000/43/61/2016, oraz z dnia 8 lutego 2016 r., znak: WPI/200000/43/144/2016). Organ rentowy wyjaśnił w nich m.in., że nieodpłatne umowy zlecenia, z których jasno wynika, iż zleceniobiorca nie otrzymuje z tytułu ich wykonywania żadnego wynagrodzenia, nie podlegają obowiązkowi ubezpieczeń społecznych. Brak jest również obowiązku odprowadzenia z tego tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne. Stanowisko to potwierdził Dyrektor Opolskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ decyzją z dnia 8 marca 2016 r., nr 08/01/I/2016. Wskazał w niej, że "(...) umowa zlecenia stanowi tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego, lecz objęcie ubezpieczeniem jest możliwe, co do zasady, jeżeli ma charakter odpłatny, bowiem zleceniobiorca z tytułu nieodpłatnie wykonywanej umowy zlecenia nie osiąga przychodu i zleceniodawca nie ma z czego potrącić składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. (...)".

Inaczej przy nieodpłatnym zleceniu z rodziną

Jeżeli przedsiębiorca zawrze umowę zlecenia ze współmałżonkiem, to osoba taka podlega ubezpieczeniom w ZUS jako zleceniobiorca.

Jak wyjaśnił Oddział ZUS w Lublinie w interpretacji indywidualnej z dnia 31 sierpnia 2016 r., znak: WPI/200000/43/930/2016) osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia, nawet jeżeli wypełnia kryteria określone dla osób współpracujących, podlega ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca, bowiem wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia stanowi odrębny, od współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, tytuł do ubezpieczeń społecznych, a jednocześnie w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych w odniesieniu do zleceniobiorców brak jest przepisu odpowiadającego treści zawartej w art. 8 ust. 2 tej ustawy regulacji dotyczącej pracowników.

Można więc uznać, że przedsiębiorca - współmałżonek z tytułu zawarcia z małżonkiem (pozostającym z nim we wspólnym gospodarstwie domowym) umowy zlecenia w każdym przypadku zgłasza taką osobę do obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS w sposób właściwy dla zleceniobiorców i na zasadach dotyczących tej grupy ubezpieczonych rozlicza za taką osobę składki ubezpieczeniowe do ZUS.

Nie dotyczy to jednak umowy zlecenia o charakterze nieodpłatnym. ZUS ma bowiem w tej kwestii inne stanowisko. Twierdzi, że "(...) w przypadku, gdy osoba prowadząca działalność zawrze, np. ze współmałżonkiem umowę zlecenia, jest on objęty ubezpieczeniami społecznymi jako zleceniobiorca.

Należy jednak zauważyć, że o charakterze zawartej umowy nie decyduje jej nazwa. Jeśli wolą stron ma być zawarta umowa zlecenia, to treść zawartej umowy i okoliczności jej wykonywania [powinny odpowiadać - przyp. red.] (...) warunkom określonym przepisami Kodeksu cywilnego dla umów zlecenia.

Natomiast nieodpłatna umowa zlecenia nie jest tytułem do ubezpieczeń, jeśli jej nieodpłatny charakter wynika jasno z umowy. Zakład, w celu ustalenia, czy płatnik składek prawidłowo ustalił obowiązek ubezpieczeń społecznych bądź jego brak, może badać zarówno treść umowy, jak i warunki jej wykonywania (...)".

Z powyższego stanowiska ZUS można wnioskować, że jeżeli współmałżonek spełniający kryteria dla uznania go za osobę współpracującą z przedsiębiorcą wykonuje:

  • odpłatną umowę zlecenia - podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu w ZUS jako zleceniobiorca,
     
  • nieodpłatną umowę zlecenia (która nie stanowi tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS) - podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu w ZUS jako osoba współpracująca.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.)


autor: Aneta Dąbrowska
Gazeta Podatkowa nr 80 (1537) z dnia 2018-10-04

GOFIN podpowiada

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Strona główna INTERIA.PL
Polecamy
Finanse / Giełda / Podatki
Bądź na bieżąco!
Odblokuj reklamy i zyskaj nieograniczony dostęp do wszystkich treści w naszym serwisie.
Dzięki wyświetlanym reklamom korzystasz z naszego serwisu całkowicie bezpłatnie, a my możemy spełniać Twoje oczekiwania rozwijając się i poprawiając jakość naszych usług.
Odblokuj biznes.interia.pl lub zobacz instrukcję »
Nie, dziękuję. Wchodzę na Interię »